Trắc nghiệm Thật và giả - Chân trời sáng tạo - Đề 08 bao gồm nhiều câu hỏi hay, bám sát chương trình. Cùng làm bài tập trắc nghiệm ngay.
Câu 1: Một bài báo mạng giật tít: "Phát hiện chấn động: Ăn sầu riêng mỗi ngày giúp trẻ hóa 10 tuổi!". Nội dung bài báo liệt kê một số chất chống oxy hóa trong sầu riêng nhưng không dẫn nguồn nghiên cứu khoa học cụ thể nào, chỉ dựa vào lời kể của một vài người. Bạn đánh giá thông tin này thuộc loại nào dựa trên tiêu chí "thật và giả"?
- A. Thông tin hoàn toàn đúng sự thật, có căn cứ khoa học.
- B. Thông tin sai lệch hoàn toàn, không có bất kỳ yếu tố nào đúng.
- C. Thông tin có thể chứa một phần sự thật (chất chống oxy hóa) nhưng được thổi phồng, thiếu căn cứ khoa học xác thực, mang tính giật gân nhằm câu view.
- D. Thông tin chỉ là ý kiến cá nhân, không nhằm mục đích thông báo sự thật.
Câu 2: Khi đọc một bài viết trên mạng xã hội về một sự kiện gây tranh cãi, bạn thấy có nhiều bình luận trái chiều. Một bình luận sử dụng những lời lẽ xúc phạm, tấn công cá nhân người đăng bài thay vì phản bác lại nội dung bài viết. Kỹ thuật lập luận nào đang được sử dụng trong bình luận này?
- A. Ngụy biện người rơm (Straw man).
- B. Ngụy biện công kích cá nhân (Ad hominem).
- C. Ngụy biện trượt dốc (Slippery slope).
- D. Ngụy biện dựa vào uy tín (Appeal to authority).
Câu 3: Một quảng cáo trên truyền hình cho thấy một người mẫu nổi tiếng sử dụng sản phẩm kem dưỡng da và có làn da trắng sáng không tì vết. Lời thoại quảng cáo chỉ nói "Hãy dùng sản phẩm X để có làn da như cô ấy". Bạn cần lưu ý điều gì khi đánh giá tính "thật" của lời quảng cáo này?
- A. Người mẫu nổi tiếng nên sản phẩm chắc chắn hiệu quả.
- B. Quảng cáo trên truyền hình luôn đáng tin cậy.
- C. Chỉ cần sản phẩm chứa các thành phần tốt là đủ để đảm bảo hiệu quả.
- D. Quảng cáo có thể sử dụng kỹ xảo hình ảnh, trang điểm, và hiệu quả thực tế có thể khác biệt tùy cơ địa mỗi người; cần tìm bằng chứng khoa học hoặc đánh giá khách quan hơn.
Câu 4: Một người bạn chia sẻ với bạn một đoạn video trên TikTok cho rằng Trái Đất phẳng. Video này sử dụng các hiệu ứng hình ảnh ấn tượng và lập luận dựa trên những quan sát cá nhân (ví dụ: "Nhìn ra biển thấy mặt nước phẳng"). Để kiểm chứng thông tin này, bạn nên làm gì đầu tiên?
- A. Tin ngay vì video trông rất thuyết phục và được nhiều người chia sẻ.
- B. Hỏi ý kiến những người bạn khác cũng xem video đó.
- C. Tìm kiếm thông tin từ các nguồn khoa học chính thống, các tổ chức vũ trụ, hoặc sách giáo khoa để so sánh và đánh giá.
- D. Lên mạng xã hội tìm các video tương tự để xem thêm các "bằng chứng".
Câu 5: Một bài viết trên blog cá nhân bày tỏ quan điểm mạnh mẽ về một vấn đề xã hội, sử dụng nhiều từ ngữ mang tính cảm xúc và đưa ra các câu chuyện cá nhân làm ví dụ. Bạn nhận thấy bài viết này chủ yếu nhằm mục đích gì?
- A. Bày tỏ ý kiến, cảm xúc và có thể nhằm thuyết phục người đọc đồng tình với quan điểm chủ quan của người viết.
- B. Cung cấp thông tin khách quan, trung thực về vấn đề.
- C. Đưa ra một báo cáo khoa học dựa trên dữ liệu thực nghiệm.
- D. Chỉ đơn thuần là kể lại một câu chuyện không có mục đích gì khác.
Câu 6: Trong một cuộc tranh luận, người A nói: "Những người phản đối dự án này chỉ là những kẻ lười biếng, không muốn thay đổi". Người B phản đối dự án dựa trên các phân tích về tác động môi trường và kinh tế. Lập luận của người A mắc phải lỗi ngụy biện nào?
- A. Ngụy biện trượt dốc.
- B. Ngụy biện rơm rạ (Straw man).
- C. Ngụy biện dựa vào số đông.
- D. Ngụy biện công kích cá nhân (Ad hominem).
Câu 7: Một tin tức lan truyền nhanh chóng trên mạng về việc một loại thuốc mới có thể chữa khỏi bệnh nan y chỉ sau một liều dùng. Nguồn tin là một trang web không rõ ràng, không có thông tin liên hệ, và bài viết được viết theo kiểu "tin nóng" với ngôn ngữ cường điệu. Dấu hiệu nào cho thấy đây có khả năng là thông tin giả?
- A. Nguồn tin không đáng tin cậy, nội dung cường điệu quá mức, thiếu bằng chứng khoa học rõ ràng.
- B. Tin tức được lan truyền nhanh chóng trên mạng.
- C. Nội dung liên quan đến sức khỏe và y tế.
- D. Tin tức nói về một phát minh mới.
Câu 8: Một bài báo đưa tin về kết quả một cuộc khảo sát dư luận. Bài báo tập trung vào một khía cạnh nhỏ của kết quả khảo sát, trong khi bỏ qua các kết quả khác có thể đưa ra một bức tranh tổng thể khác. Hành động này có thể dẫn đến việc người đọc hiểu sai sự thật như thế nào?
- A. Làm cho người đọc tin rằng toàn bộ cuộc khảo sát là giả mạo.
- B. Tạo ra sự thiên vị trong cách trình bày thông tin, khiến người đọc chỉ nhìn thấy một phần sự thật và có thể đưa ra kết luận sai lệch về tổng thể vấn đề.
- C. Khiến người đọc nghi ngờ tính khách quan của mọi loại khảo sát.
- D. Không ảnh hưởng đến việc hiểu sự thật vì kết quả nhỏ vẫn là một phần của sự thật.
Câu 9: Bạn nhận được một email từ một địa chỉ lạ thông báo bạn đã trúng giải thưởng lớn, yêu cầu bạn cung cấp thông tin cá nhân và đóng một khoản phí nhỏ để nhận giải. Đây là hình thức lừa đảo phổ biến nào?
- A. Thông tin quảng cáo hợp pháp.
- B. Một dạng khảo sát thị trường.
- C. Lừa đảo trực tuyến (Phishing/Scam) dựa trên thông tin giả mạo.
- D. Một thông báo từ cơ quan chức năng.
Câu 10: Một bức ảnh được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, cho thấy một cảnh tượng thiên tai kinh hoàng. Tuy nhiên, khi kiểm chứng, bạn phát hiện bức ảnh này thực chất là tổng hợp từ nhiều bức ảnh khác nhau chụp ở những thời điểm và địa điểm khác nhau, được ghép lại để tạo hiệu ứng mạnh. Kỹ thuật nào đã được sử dụng để tạo ra sự giả mạo này?
- A. Thao túng hình ảnh (Image manipulation) và cắt ghép (collage).
- B. Sử dụng ngôn ngữ giật gân.
- C. Ngụy biện dựa vào cảm xúc.
- D. Tấn công DDoS vào hệ thống mạng.
Câu 11: Một nhà khoa học trình bày kết quả nghiên cứu của mình tại một hội thảo khoa học. Ông đưa ra dữ liệu thu thập được, phương pháp nghiên cứu rõ ràng, và thảo luận về các hạn chế của nghiên cứu. Cách trình bày này cho thấy thông tin được đưa ra có đặc điểm gì?
- A. Chắc chắn đúng 100% vì là nhà khoa học nói.
- B. Chỉ là ý kiến cá nhân của nhà khoa học.
- C. Mang tính chủ quan, không thể kiểm chứng.
- D. Có tính khách quan cao, dựa trên bằng chứng và phương pháp luận rõ ràng, có thể được kiểm chứng bởi người khác.
Câu 12: Khi đọc một đoạn văn mô tả cảm xúc của nhân vật trong một tác phẩm văn học, bạn cần hiểu rằng thông tin về cảm xúc đó là gì?
- A. Sự thật khách quan về cảm xúc tồn tại độc lập với nhân vật.
- B. Thông tin giả mạo hoàn toàn vì nhân vật không có thật.
- C. Sự thật trong thế giới hư cấu của tác phẩm, là biểu hiện chủ quan của nhân vật được nhà văn xây dựng.
- D. Một loại thông tin sai lệch cần phải bác bỏ.
Câu 13: Một nhóm nghiên cứu xã hội công bố báo cáo về tình hình thất nghiệp ở một địa phương, kèm theo các số liệu thống kê cụ thể được thu thập theo phương pháp khoa học. Nguồn thông tin này có độ tin cậy cao vì:
- A. Được thực hiện bởi một nhóm nghiên cứu chuyên nghiệp, sử dụng phương pháp khoa học và cung cấp dữ liệu cụ thể.
- B. Số liệu thống kê luôn luôn đúng trong mọi trường hợp.
- C. Báo cáo được công bố rộng rãi trên mạng.
- D. Chỉ cần có số liệu là đủ để tin cậy.
Câu 14: Một bài phát biểu của chính trị gia sử dụng nhiều câu hỏi tu từ, ngôn ngữ hùng hồn để khơi gợi cảm xúc của người nghe, nhưng lại ít đưa ra các giải pháp cụ thể hoặc bằng chứng cho các tuyên bố của mình. Mục đích chính của cách sử dụng ngôn ngữ này là gì?
- A. Cung cấp thông tin chi tiết và khách quan nhất.
- B. Thuyết phục hoặc thao túng cảm xúc của người nghe để họ ủng hộ quan điểm hoặc hành động nhất định.
- C. Trình bày một phân tích logic dựa trên bằng chứng.
- D. Chỉ đơn thuần là giao tiếp thông tin.
Câu 15: Bạn đọc được hai bài báo về cùng một sự kiện. Bài thứ nhất được đăng trên một tờ báo uy tín, đưa tin một cách cân bằng, trích dẫn nguồn tin chính thức và phỏng vấn nhiều bên liên quan. Bài thứ hai trên một trang tin ít được biết đến, sử dụng ngôn ngữ kích động, chỉ trích dẫn một nguồn duy nhất có lợi cho quan điểm của họ. Bài báo nào có khả năng phản ánh "sự thật" một cách đáng tin cậy hơn?
- A. Bài báo thứ nhất, vì nguồn tin uy tín, cách trình bày cân bằng và đa dạng nguồn trích dẫn.
- B. Bài báo thứ hai, vì ngôn ngữ kích động thường phản ánh sự thật mạnh mẽ hơn.
- C. Cả hai bài báo đều đáng tin cậy như nhau.
- D. Không thể đánh giá vì cả hai đều nói về cùng một sự kiện.
Câu 16: Một hình thức thông tin sai lệch cố ý được tạo ra và lan truyền nhằm mục đích gây hại cho cá nhân, tổ chức hoặc xã hội được gọi là gì?
- A. Thông tin sai lệch (Misinformation).
- B. Thông tin ác ý/giả mạo (Disinformation).
- C. Ý kiến cá nhân (Opinion).
- D. Tin đồn (Rumor).
Câu 17: Khi phân tích một đoạn văn chứa lập luận, việc xác định luận điểm chính và các luận cứ hỗ trợ giúp bạn làm gì?
- A. Nhận diện các lỗi chính tả trong đoạn văn.
- B. Biết được tác giả có phải là người nổi tiếng hay không.
- C. Đánh giá tính logic, chặt chẽ và mức độ thuyết phục của lập luận, từ đó xác định tính "thật" của thông tin được trình bày.
- D. Chỉ đơn thuần là tóm tắt lại nội dung.
Câu 18: Một bài viết quảng cáo cho một sản phẩm giảm cân sử dụng hình ảnh "trước và sau" đầy ấn tượng của một người. Tuy nhiên, không có thông tin về chế độ ăn uống, tập luyện hoặc các yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến kết quả. Điều này cho thấy quảng cáo có thể đang sử dụng kỹ thuật nào để tạo ra sự "giả" về hiệu quả sản phẩm?
- A. Trình bày thông tin khoa học chính xác.
- B. Cung cấp đầy đủ bối cảnh và các yếu tố ảnh hưởng.
- C. Sử dụng ngôn ngữ khách quan.
- D. Thiếu bối cảnh và thông tin quan trọng, tạo ấn tượng sai lệch về hiệu quả chỉ do sản phẩm.
Câu 19: Khái niệm "bong bóng lọc" (filter bubble) và "tiếng vọng" (echo chamber) trong môi trường truyền thông số ảnh hưởng đến việc tiếp nhận "thật và giả" như thế nào?
- A. Hạn chế người dùng tiếp xúc với các quan điểm đa dạng, củng cố niềm tin hiện có và dễ tin vào thông tin sai lệch phù hợp với niềm tin đó.
- B. Giúp người dùng tiếp cận mọi loại thông tin một cách cân bằng.
- C. Tăng khả năng kiểm chứng thông tin của người dùng.
- D. Không ảnh hưởng gì đến việc phân biệt "thật" và "giả".
Câu 20: Một bản tin dự báo thời tiết cho biết ngày mai trời sẽ mưa. Đây là loại thông tin nào?
- A. Sự thật tuyệt đối, không thể sai.
- B. Dự đoán dựa trên phân tích dữ liệu và mô hình khoa học, có khả năng xảy ra cao nhưng không phải là sự thật tuyệt đối.
- C. Một loại thông tin giả mạo nhằm mục đích gây hoang mang.
- D. Ý kiến cá nhân của người dự báo thời tiết.
Câu 21: Để rèn luyện khả năng phân biệt "thật và giả" trong thời đại bùng nổ thông tin, kỹ năng quan trọng nhất mà bạn cần phát triển là gì?
- A. Khả năng đọc nhanh tất cả các tin tức.
- B. Chỉ tin vào những gì được chia sẻ bởi bạn bè.
- C. Tư duy phản biện (critical thinking), bao gồm khả năng đặt câu hỏi, phân tích, đánh giá và kiểm chứng thông tin.
- D. Khả năng ghi nhớ thật nhiều thông tin đã đọc.
Câu 22: Một bức tranh trừu tượng được trưng bày trong phòng triển lãm. Người xem có thể có những cảm nhận và diễn giải khác nhau về ý nghĩa của bức tranh. Những cảm nhận và diễn giải này thuộc loại thông tin nào?
- A. Sự thật khách quan về ý nghĩa của bức tranh.
- B. Thông tin sai lệch về bức tranh.
- C. Thông tin hoàn toàn giả mạo.
- D. Ý kiến và cảm nhận chủ quan của người xem.
Câu 23: Một video lan truyền trên mạng cho thấy một vật thể bay không xác định (UFO). Video có chất lượng thấp, hình ảnh mờ nhòe và không có bất kỳ bằng chứng bổ sung nào từ các nguồn đáng tin cậy. Bạn nên xử lý thông tin từ video này như thế nào?
- A. Xem xét với thái độ hoài nghi, nhận thức rằng video có thể đã bị chỉnh sửa hoặc chỉ là hiểu lầm, và tìm kiếm bằng chứng xác thực từ các nguồn khoa học hoặc chính thống trước khi tin.
- B. Tin ngay vì "có thấy thì mới tin".
- C. Chia sẻ ngay lập tức để cảnh báo mọi người.
- D. Bỏ qua hoàn toàn vì không liên quan đến mình.
Câu 24: Khi một người đưa ra một "lời tiên tri" về tương lai, ví dụ "Vào năm X, một sự kiện Z sẽ xảy ra", thông tin này thuộc loại nào?
- A. Sự thật khách quan về tương lai.
- B. Thông tin khoa học dựa trên bằng chứng.
- C. Thông tin sai lệch (misinformation) nếu lời tiên tri không đúng.
- D. Dự đoán hoặc tuyên bố không có căn cứ thực tế hoặc khoa học tại thời điểm nói, không thể kiểm chứng được tính "thật" hay "giả" một cách chắc chắn ở hiện tại.
Câu 25: Một bài viết trên một diễn đàn trực tuyến về sức khỏe đưa ra lời khuyên y tế dựa trên kinh nghiệm cá nhân và những câu chuyện truyền miệng. Lời khuyên này có độ tin cậy như thế nào so với lời khuyên từ một bác sĩ chuyên khoa được cấp phép?
- A. Đáng tin cậy hơn vì là kinh nghiệm thực tế.
- B. Có độ tin cậy thấp hơn đáng kể, vì thiếu kiến thức chuyên môn, bằng chứng khoa học và không phù hợp để áp dụng chung cho mọi người.
- C. Đáng tin cậy tương đương.
- D. Không thể so sánh được.
Câu 26: Công nghệ "deepfake" (tạo ra video hoặc âm thanh giả mạo giống như thật bằng trí tuệ nhân tạo) là một thách thức lớn trong việc phân biệt "thật và giả" vì:
- A. Chúng chỉ được sử dụng cho mục đích giải trí.
- B. Chúng rất dễ nhận biết bằng mắt thường.
- C. Chúng có thể tạo ra nội dung giả mạo rất thuyết phục, khó phân biệt với thật bằng các phương pháp thông thường, dễ bị lạm dụng để lan truyền thông tin sai lệch hoặc gây hại.
- D. Chúng chỉ ảnh hưởng đến hình ảnh, không ảnh hưởng đến âm thanh.
Câu 27: Một người bán hàng giới thiệu sản phẩm của mình bằng cách nói: "Sản phẩm này là tốt nhất trên thị trường, ai cũng dùng cả!". Lập luận này dựa trên yếu tố nào để thuyết phục người mua?
- A. Ngụy biện dựa vào số đông (Appeal to popularity).
- B. Bằng chứng khoa học.
- C. Phân tích chất lượng sản phẩm một cách khách quan.
- D. Trích dẫn nguồn đáng tin cậy.
Câu 28: Khi một sự kiện được đưa tin bởi nhiều hãng thông tấn chính thống khác nhau và các thông tin đều nhất quán với nhau, điều này cho thấy gì về tính "thật" của thông tin?
- A. Thông tin chắc chắn là giả mạo vì có sự phối hợp.
- B. Thông tin có khả năng cao là đúng sự thật, vì được xác nhận bởi nhiều nguồn đáng tin cậy và độc lập.
- C. Thông tin chỉ là tin đồn.
- D. Không có ý nghĩa gì đặc biệt.
Câu 29: Một bài phê bình văn học bày tỏ cảm nhận sâu sắc và phân tích ý nghĩa ẩn dụ trong một tác phẩm thơ. Nội dung bài phê bình này chủ yếu thuộc về lĩnh vực nào?
- A. Sự thật khách quan về ý nghĩa duy nhất của bài thơ.
- B. Thông tin hoàn toàn sai lệch.
- C. Diễn giải chủ quan và phân tích dựa trên cảm thụ cá nhân và kiến thức văn học của người viết.
- D. Một báo cáo khoa học về cấu trúc bài thơ.
Câu 30: Bạn nhận được một tin nhắn cảnh báo về một loại virus máy tính mới đang lây lan cực nhanh và yêu cầu bạn tải xuống một phần mềm diệt virus từ một liên kết lạ để bảo vệ máy tính. Bạn nên làm gì để xác minh tính "thật" của cảnh báo này?
- A. Không nhấp vào liên kết lạ. Tìm kiếm thông tin về loại virus và cảnh báo đó trên các trang web bảo mật uy tín hoặc từ nhà cung cấp phần mềm diệt virus chính thức của bạn.
- B. Nhấp ngay vào liên kết để tải phần mềm diệt virus được đề xuất.
- C. Chia sẻ tin nhắn này cho càng nhiều người càng tốt để họ cùng cảnh giác.
- D. Bỏ qua hoàn toàn và cho rằng đó là tin giả.