Bài Tập, Đề Thi Trắc Nghiệm Online – Môn Copd 1 – Đề 01

Bệnh nhân có tiền sử hút thuốc lá, triệu chứng đợt cấp COPD (khó thở tăng, đờm đục, ran rít ngáy), và khí máu động mạch phù hợp với suy hô hấp tăng CO2 trong đợt cấp COPD. Các lựa chọn khác ít phù hợp hơn dựa trên thông tin lâm sàng.

Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu và có thể thay đổi được của COPD. Ngừng hút thuốc lá là biện pháp can thiệp hiệu quả nhất để giảm nguy cơ và làm chậm tiến triển bệnh. Các yếu tố khác như ô nhiễm không khí, di truyền, tuổi tác khó thay đổi hơn hoặc có vai trò thứ yếu.

Trong COPD, viêm mạn tính đường thở nhỏ và nhu mô phổi dẫn đến tái cấu trúc đường thở (xơ hóa, hẹp lòng phế quản), phá hủy nhu mô phổi (khí phế thũng), và tăng tiết nhầy. Các quá trình này gây ra giới hạn luồng khí không hồi phục. Các cơ chế khác có vai trò nhưng không phải là cơ chế chính gây giới hạn luồng khí không hồi phục.

Đo chức năng hô hấp, đặc biệt là tỷ lệ FEV1/FVC sau test phục hồi phế quản, là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán COPD. Tỷ lệ FEV1/FVC < 0.7 sau test phục hồi phế quản xác định giới hạn luồng khí không hồi phục, đặc trưng của COPD. Các phương pháp khác hỗ trợ chẩn đoán nhưng không phải tiêu chuẩn vàng.

Khí phế thũng là tình trạng phá hủy các vách phế nang, dẫn đến giãn rộng bất thường các khoảng khí ở ngoại vi tiểu phế quản tận cùng. Sự phá hủy này làm giảm diện tích bề mặt trao đổi khí và mất tính đàn hồi của phổi.

Ho ra máu là triệu chứng ít gặp trong COPD giai đoạn ổn định. Các triệu chứng điển hình bao gồm khó thở, ho mạn tính và khạc đờm. Đau ngực có thể gặp nhưng ít điển hình hơn so với khó thở, ho và khạc đờm.

Phân loại GOLD đánh giá mức độ nặng của COPD chủ yếu dựa vào FEV1 (Thể tích thở ra gắng sức trong giây đầu tiên) sau test phục hồi phế quản, được biểu thị bằng phần trăm so với giá trị dự đoán. Các thông số khác như FVC, FEV1/FVC, PEF có vai trò nhưng FEV1 là thông số chính để phân giai đoạn.

Mục tiêu chính của điều trị COPD giai đoạn ổn định là giảm triệu chứng (khó thở, ho), cải thiện khả năng gắng sức, nâng cao chất lượng cuộc sống, giảm tần suất và mức độ nặng của đợt cấp, và cải thiện tiên lượng bệnh. Điều trị khỏi bệnh không phải là mục tiêu thực tế vì COPD là bệnh mạn tính không hồi phục hoàn toàn.

LABA (chất chủ vận beta2 tác dụng kéo dài) và LAMA (thuốc kháng cholinergic tác dụng kéo dài) là hai nhóm thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài được ưu tiên sử dụng trong điều trị duy trì COPD. SABA (chất chủ vận beta2 tác dụng ngắn) được dùng khi cần cắt cơn, còn corticosteroid hít thường phối hợp với LABA trong một số trường hợp.

Phục hồi chức năng phổi, bao gồm tập luyện thể lực (đặc biệt là tập thở và tăng cường sức mạnh cơ hô hấp và cơ ngoại vi), giáo dục bệnh nhân, và hỗ trợ tâm lý, là một phần quan trọng trong quản lý COPD, giúp cải thiện triệu chứng, khả năng gắng sức và chất lượng cuộc sống.

Thay đổi tri giác (lú lẫn, ngủ gà) là dấu hiệu của suy hô hấp nặng và tăng CO2 máu nghiêm trọng, cần nhập ICU để theo dõi và hỗ trợ hô hấp tích cực. Các triệu chứng khác (tăng ho, khạc đờm, khó thở) là biểu hiện của đợt cấp COPD nhưng không đặc hiệu cho mức độ nặng cần ICU.

Corticosteroid đường toàn thân (uống hoặc tiêm) được sử dụng trong đợt cấp COPD để giảm viêm đường thở, cải thiện chức năng phổi, và rút ngắn thời gian hồi phục. Chúng không có vai trò trong điều trị nhiễm trùng (kháng sinh) hay giãn phế quản trực tiếp (thuốc giãn phế quản).

Chỉ định chính của oxy liệu pháp dài hạn tại nhà là khi bệnh nhân COPD có suy hô hấp mạn tính, được xác định bằng PaO2 ≤ 55 mmHg hoặc SaO2 ≤ 88% ở trạng thái nghỉ, hoặc PaO2 56-59 mmHg hoặc SaO2 ≤ 89% kèm theo các biến chứng như tăng áp phổi, phù ngoại biên, đa hồng cầu.

Vaccine cúm mùa được khuyến cáo tiêm phòng hàng năm cho bệnh nhân COPD vì cúm là một trong những nguyên nhân thường gặp gây đợt cấp COPD. Vaccine phế cầu cũng được khuyến cáo nhưng không phải hàng năm. Vaccine BCG phòng lao và vaccine thủy đậu không liên quan đến COPD.

Nếu bệnh nhân vẫn còn triệu chứng mặc dù đã dùng LABA/LAMA, có thể cân nhắc thêm ICS (corticosteroid hít) nếu bệnh nhân có tiền sử đợt cấp thường xuyên hoặc có bằng chứng gợi ý viêm đường thở tăng cao (ví dụ, tăng bạch cầu ái toan máu). Tăng liều LABA/LAMA ít có khả năng cải thiện triệu chứng đáng kể. Kháng sinh không phải là lựa chọn điều trị duy trì COPD ổn định. Oxy liệu pháp chỉ khi có suy hô hấp mạn tính.

Tăng áp phổi và tâm phế mạn là biến chứng tim mạch thường gặp và nghiêm trọng ở bệnh nhân COPD nặng, đặc biệt là khi có suy hô hấp mạn tính. COPD gây ra tình trạng thiếu oxy mạn tính, dẫn đến co mạch máu phổi và tăng áp lực động mạch phổi, cuối cùng gây tâm phế mạn. Các biến chứng tim mạch khác ít liên quan trực tiếp đến COPD hơn.

Dựa trên phân loại ABCD của GOLD: FEV1 45% thuộc mức độ GOLD 2 (mức độ trung bình), CAT score 15 điểm (triệu chứng nhiều), và 2 đợt cấp trung bình (nguy cơ đợt cấp trung bình). Kết hợp các yếu tố này, bệnh nhân thuộc nhóm B (triệu chứng nhiều, nguy cơ đợt cấp thấp đến trung bình).

Các dấu hiệu nguy hiểm cần nhập viện ngay trong đợt cấp COPD bao gồm triệu chứng nặng lên nhanh chóng, khó thở nhiều không đáp ứng với thuốc tại nhà, thay đổi tri giác (lú lẫn, ngủ gà), tím tái, hoặc các triệu chứng mới như đau ngực. Ho ra máu lượng ít có thể theo dõi, sốt nhẹ có thể xử trí tại nhà nếu không có dấu hiệu nặng khác.

SABA (chất chủ vận beta2 tác dụng ngắn) và SAMA (thuốc kháng cholinergic tác dụng ngắn) thường được sử dụng qua đường khí dung trong đợt cấp COPD vì tác dụng nhanh và hiệu quả. LABA và LAMA là thuốc tác dụng kéo dài, chủ yếu dùng trong điều trị duy trì. Corticosteroid hít cũng không phải là thuốc giãn phế quản.

Phù ngoại biên là dấu hiệu của suy tim phải, trong bối cảnh tâm phế mạn, phù ngoại biên gợi ý tình trạng tâm phế mạn mất bù. Các dấu hiệu khác như khó thở khi gắng sức, tím môi, ran phổi có thể gặp trong COPD và tâm phế mạn nhưng không đặc hiệu cho tình trạng mất bù.

Khí máu động mạch là xét nghiệm quan trọng nhất để đánh giá chức năng hô hấp và tình trạng trao đổi khí, bao gồm PaCO2 (áp suất riêng phần CO2 trong máu động mạch), giúp xác định mức độ tăng CO2 máu (tăng thán khí) trong suy hô hấp ở bệnh nhân COPD đợt cấp. SpO2 đo độ bão hòa oxy, không trực tiếp đánh giá PaCO2.

Thuốc giãn phế quản (LABA, LAMA, SABA, SAMA) có tác dụng chính là giãn đường thở, giảm triệu chứng khó thở và cải thiện khả năng gắng sức. Corticosteroid hít (ICS) chủ yếu được sử dụng để giảm tần suất đợt cấp ở một số bệnh nhân COPD nhất định. Kháng sinh và thuốc long đờm không phải là thuốc điều trị chính triệu chứng khó thở trong COPD ổn định.

Liệu pháp oxy dài hạn tại nhà (LTOT) đã được chứng minh là cải thiện tiên lượng sống còn ở bệnh nhân COPD có suy hô hấp mạn tính (PaO2 ≤ 55 mmHg hoặc SaO2 ≤ 88%). Các biện pháp không dùng thuốc khác như phục hồi chức năng phổi, cai thuốc lá, dinh dưỡng hợp lý có vai trò cải thiện triệu chứng và chất lượng cuộc sống, nhưng LTOT là biện pháp duy nhất được chứng minh cải thiện sống còn.

Đáp ứng dương tính với test phục hồi phế quản (FEV1 tăng ≥ 12% và ≥ 200ml) thường gặp trong hen phế quản, gợi ý tình trạng tắc nghẽn đường thở có hồi phục. Trong COPD, giới hạn luồng khí thường ít hồi phục hơn. Tuy nhiên, một số bệnh nhân COPD cũng có thể có đáp ứng một phần với test phục hồi phế quản.

Thay đổi thời tiết (đặc biệt là thời tiết lạnh) là yếu tố nguy cơ quan trọng gây đợt cấp COPD. Nhiễm trùng hô hấp (virus, vi khuẩn), ô nhiễm không khí, và ngừng thuốc điều trị COPD cũng là các yếu tố nguy cơ thường gặp. Uống nhiều nước không phải là yếu tố nguy cơ gây đợt cấp COPD.

Ở bệnh nhân COPD đợt cấp không tăng CO2 máu, mục tiêu SpO2 là 92-96%. Ở bệnh nhân COPD có nguy cơ tăng CO2 máu (COPD nặng, khí phế thũng nặng), mục tiêu SpO2 thấp hơn (88-92%) để tránh ức chế trung tâm hô hấp và làm tăng CO2 máu.

Trong đợt cấp COPD không biến chứng, kháng sinh nhóm macrolide (azithromycin, clarithromycin) hoặc doxycycline thường được lựa chọn đầu tay vì phổ kháng khuẩn phù hợp với các tác nhân gây bệnh thường gặp (H. influenzae, M. catarrhalis, S. pneumoniae) và đường dùng uống tiện lợi. Ciprofloxacin là quinolone hô hấp, thường dùng khi nghi ngờ nhiễm Pseudomonas hoặc các vi khuẩn kháng thuốc khác.

Loãng xương là biến chứng ngoài phổi thường gặp ở bệnh nhân COPD, liên quan đến viêm mạn tính, sử dụng corticosteroid, và giảm hoạt động thể lực. Các biến chứng phổi bao gồm tràn khí màng phổi tự phát, giãn phế quản, và ung thư phổi.

Bảng câu hỏi CAT (COPD Assessment Test) là công cụ đơn giản, dễ sử dụng, và được khuyến cáo để đánh giá mức độ ảnh hưởng của COPD đến triệu chứng và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Thang điểm Borg đánh giá mức độ khó thở, thang điểm mMRC đánh giá mức độ khó thở khi gắng sức, nhưng CAT đánh giá toàn diện hơn.

Ngừng hút thuốc lá là biện pháp quan trọng nhất để làm chậm tiến triển của COPD, giảm triệu chứng, giảm nguy cơ đợt cấp, và cải thiện tiên lượng bệnh. Các mục tiêu khác như giảm ho, cải thiện chất lượng cuộc sống, giảm chi phí y tế cũng quan trọng, nhưng làm chậm tiến triển bệnh là mục tiêu hàng đầu và có ý nghĩa lâu dài nhất.