Bài Tập, Đề Thi Trắc Nghiệm Online – Môn Đái Máu 1 – Đề 10

Câu hỏi mô tả một ca lâm sàng đái máu đại thể toàn bãi, không đau ở người lớn tuổi có yếu tố nguy cơ (hút thuốc lá). Các lựa chọn A, B, C đều là nguyên nhân phổ biến gây đái máu đại thể không đau, đặc biệt là ung thư bàng quang ở người hút thuốc. Viêm cầu thận cấp thường gây đái máu vi thể hoặc đại thể, nhưng thường kèm theo protein niệu và trụ niệu, và ít khi là nguyên nhân *ít* có khả năng nhất trong bối cảnh này.

Trụ hồng cầu là bằng chứng đặc hiệu nhất của đái máu có nguồn gốc từ cầu thận. Trụ hồng cầu hình thành khi hồng cầu và protein Tamm-Horsfall kết tụ trong lòng ống thận, cho thấy tổn thương tại cầu thận gây thoát hồng cầu vào ống thận.

Bệnh nhân có các triệu chứng nhiễm trùng đường tiết niệu dưới (tiểu buốt, tiểu rắt, đau hạ vị, nước tiểu đục, nitrit dương tính, bạch cầu niệu) kết hợp với đái máu cuối bãi (gợi ý tổn thương bàng quang hoặc niệu đạo). Viêm bàng quang là nguyên nhân phổ biến nhất gây đái máu trong bối cảnh nhiễm trùng đường tiết niệu dưới ở phụ nữ trẻ.

Đái máu do gắng sức (exercise-induced hematuria) là một hiện tượng lành tính, thường gặp ở vận động viên sau các hoạt động thể lực cường độ cao. Nó thường thoáng qua và tự khỏi sau khi nghỉ ngơi. Các nguyên nhân khác như viêm cầu thận, sỏi thận, hoặc ung thư ít phù hợp với diễn biến cấp tính và tự giới hạn liên quan đến gắng sức.

Xạ trị vùng chậu có thể gây viêm bàng quang do xạ trị (radiation cystitis), một biến chứng thường gặp. Viêm bàng quang do xạ trị có thể gây tổn thương niêm mạc bàng quang và dẫn đến đái máu.

Đái máu đầu bãi (cốc 1 đỏ, cốc 2 và 3 trong) thường gợi ý nguồn gốc chảy máu từ niệu đạo. Máu từ niệu đạo sẽ được thải ra đầu tiên khi đi tiểu, sau đó nước tiểu từ bàng quang và thận sẽ không còn máu.

Đái máu vi thể đơn độc (isolated microscopic hematuria) ở người trẻ, không có yếu tố nguy cơ, có thể lành tính. Tuy nhiên, cần loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn. Theo dõi định kỳ tổng phân tích nước tiểu là bước đầu tiên hợp lý để theo dõi diễn biến và xác định xem đái máu có dai dẳng hay không trước khi tiến hành các thăm dò xâm lấn hơn.

Các thuốc chống đông (warfarin, heparin) và NSAIDs (ibuprofen) đều có thể gây đái máu do tăng nguy cơ chảy máu hoặc tổn thương thận. Vitamin C thường không gây đái máu và thậm chí còn có tác dụng bảo vệ đường tiết niệu trong một số trường hợp.

Đau quặn thận điển hình (đau hông lưng lan xuống háng) kết hợp với tiểu máu đại thể và chạm thận (+) gợi ý mạnh mẽ sỏi niệu quản. Sỏi di chuyển trong niệu quản có thể gây tổn thương niêm mạc và chảy máu.

Hemoglobin niệu (hemoglobinuria) là tình trạng có hemoglobin tự do trong nước tiểu, thường do tán huyết nội mạch. Que nhúng phát hiện máu dựa trên hoạt tính peroxidase của hemoglobin và myoglobin, nên sẽ dương tính trong cả hemoglobin niệu và myoglobin niệu, ngay cả khi không có hồng cầu.

Viêm cầu thận là nhóm bệnh lý tổn thương trực tiếp cầu thận, dẫn đến tăng tính thấm màng lọc cầu thận, gây ra protein niệu (thường lượng nhiều) và hồng cầu niệu, trụ niệu (trụ hồng cầu, trụ hạt). Các nguyên nhân khác ít khi gây protein niệu và trụ niệu ở mức độ tương tự.

Siêu âm hệ tiết niệu là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, dễ thực hiện, chi phí thấp và có thể phát hiện nhiều nguyên nhân gây đái máu như sỏi thận, u thận, u bàng quang, thận đa nang, tắc nghẽn đường tiết niệu. Do đó, siêu âm thường là lựa chọn ban đầu để đánh giá đái máu không rõ nguyên nhân.

Đái máu cuối bãi ở người lớn tuổi, đặc biệt là nam giới có tiền sử bệnh lý tuyến tiền liệt, kết hợp với hình ảnh khối sùi loét trong bàng quang khi soi bàng quang, gợi ý mạnh mẽ ung thư bàng quang. Ung thư bàng quang là nguyên nhân phổ biến gây đái máu không đau ở người lớn tuổi.

Theo định nghĩa phổ biến, đái máu vi thể được xác định khi có từ 3 hồng cầu trở lên trên mỗi vi trường độ phóng đại lớn (HPF - High Power Field) trong cặn lắng nước tiểu được ly tâm.

Hút thuốc lá, tiếp xúc với hóa chất công nghiệp (như amin thơm), và tiền sử gia đình có người mắc ung thư đường tiết niệu đều là các yếu tố nguy cơ đã được xác định cho ung thư đường tiết niệu. Tiền sử tăng huyết áp *không* được coi là yếu tố nguy cơ trực tiếp gây ung thư đường tiết niệu.

Trong thai kỳ, nhiễm trùng đường tiết niệu và sỏi thận là những nguyên nhân tương đối phổ biến gây đái máu vi thể. Viêm cầu thận cấp ít phổ biến hơn ở phụ nữ trẻ khỏe mạnh, đặc biệt là không có tiền sử bệnh thận. Ung thư thận rất hiếm gặp ở độ tuổi này và không phải là nguyên nhân *ít* nghĩ đến nhất.

Đái ra dưỡng chấp (chyluria) làm nước tiểu có màu trắng đục như sữa do có dưỡng chấp từ hệ bạch huyết trộn lẫn vào nước tiểu. Các lựa chọn còn lại (đái ra myoglobin, tụ máu quanh thận, xuất huyết niệu đạo) đều liên quan đến máu hoặc các thành phần của máu.

Nghiệm pháp cô đặc nước tiểu là xét nghiệm chức năng thận, đánh giá khả năng cô đặc nước tiểu của thận, không trực tiếp liên quan đến phát hiện đái máu. Các xét nghiệm còn lại (que nhúng nước tiểu, soi cặn nước tiểu, nghiệm pháp 3 cốc) đều được sử dụng để phát hiện và đánh giá đái máu.

Viêm cầu thận cấp thường có diễn biến cấp tính và có thể gây đái máu đại thể, nhưng thường không tái phát nhiều lần và thường có các triệu chứng khác như phù, tăng huyết áp. Ung thư bàng quang, u nhú bàng quang, và sỏi bàng quang đều có thể gây đái máu đại thể tái phát nhiều lần, không đau.

Ở bệnh nhân đái máu đại thể không rõ nguyên nhân, đặc biệt là người có yếu tố nguy cơ ung thư đường tiết niệu (hút thuốc lá), soi bàng quang là bước tiếp theo quan trọng nhất để trực tiếp quan sát niêm mạc bàng quang và niệu đạo, phát hiện các tổn thương như u, viêm, sỏi. CT scan có thể hữu ích nhưng soi bàng quang cho phép quan sát trực tiếp và sinh thiết nếu cần.

Viêm bể thận cấp là nhiễm trùng đường tiết niệu trên, thường gây viêm nhiễm nhu mô thận và bể thận, có thể gây đái máu đại thể, đau lưng, sốt, rét run. Viêm bàng quang thường gây đái máu vi thể hoặc đại thể nhưng ít khi gây đau lưng và sốt cao.

Đái máu do viêm cầu thận mạn thường là đái máu vi thể hoặc đái máu đại thể thoáng qua, không thành cục do hồng cầu bị biến dạng khi đi qua cầu thận tổn thương. Đái máu cục thường gặp trong các nguyên nhân chảy máu từ đường tiết niệu dưới (bàng quang, niệu đạo).

Bệnh thận đa nang (polycystic kidney disease), hội chứng Alport, và bệnh màng đáy mỏng (thin basement membrane disease) đều là các bệnh lý di truyền có thể gây đái máu. Bệnh Wilson là rối loạn chuyển hóa đồng, chủ yếu ảnh hưởng đến gan và não, ít liên quan đến đái máu.

Trong chấn thương thận, CT scan hệ tiết niệu có thuốc cản quang là phương pháp chẩn đoán hình ảnh cần thiết nhất để đánh giá mức độ tổn thương thận (dập nhu mô, vỡ thận, tụ máu quanh thận), tổn thương các cơ quan lân cận, và giúp quyết định thái độ xử trí (điều trị bảo tồn hay phẫu thuật).

Ung thư thận có thể gây đái máu toàn bãi, không đau, và ở giai đoạn muộn có thể có các triệu chứng toàn thân như gầy sút cân, mệt mỏi, đau hông lưng. Lao thận cũng có thể gây đái máu không đau và triệu chứng toàn thân, nhưng ít phổ biến hơn ung thư thận trong bối cảnh này.

Xét nghiệm tế bào học nước tiểu tìm tế bào ác tính là một xét nghiệm sàng lọc ung thư đường tiết niệu, đặc biệt là ung thư bàng quang. Kết quả dương tính gợi ý mạnh mẽ ung thư đường tiết niệu.

Đái máu đầu bãi thường gợi ý nguồn gốc chảy máu từ niệu đạo. Các triệu chứng còn lại (protein niệu, trụ hồng cầu, hồng cầu biến dạng) đều là các dấu hiệu gợi ý đái máu có nguồn gốc từ cầu thận.

Lupus nephritis (viêm thận lupus) là một biến chứng thường gặp của lupus ban đỏ hệ thống, gây tổn thương cầu thận và có thể dẫn đến đái máu, protein niệu, suy thận. Các lựa chọn khác ít liên quan trực tiếp đến lupus ban đỏ hệ thống.

Điều trị đái máu tập trung vào điều trị nguyên nhân gây ra đái máu. Truyền máu được sử dụng khi đái máu gây thiếu máu nặng. Cầm máu nội soi hoặc phẫu thuật được sử dụng trong các trường hợp đái máu nặng không kiểm soát được. Thuốc lợi tiểu *không* có vai trò trực tiếp trong điều trị đái máu và thậm chí có thể làm tình trạng mất nước nặng hơn.

Trong trường hợp chấn thương vùng hông lưng gây đái máu, cần đánh giá ban đầu tình trạng huyết động, đảm bảo ổn định và thực hiện các xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh để xác định mức độ tổn thương. Theo dõi tại bệnh viện là cần thiết để theo dõi diễn biến và xử trí kịp thời các biến chứng có thể xảy ra.