Bài Tập, Đề Thi Trắc Nghiệm Online – Môn Đau Dây Thần Kinh Tọa – Đề 10

Câu hỏi mô tả các triệu chứng điển hình của đau dây thần kinh tọa do thoát vị đĩa đệm. Đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, tăng khi gắng sức (ho, hắt hơi), và nghiệm pháp Lasègue dương tính đều hướng đến chèn ép rễ thần kinh vùng thắt lưng cùng.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về các nguyên nhân thư???ng gặp gây đau dây thần kinh tọa. Thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống thắt lưng, và hội chứng cơ hình lê đều là các nguyên nhân phổ biến. Viêm khớp dạng thấp *không* trực tiếp gây đau dây thần kinh tọa mà thường ảnh hưởng đến các khớp nhỏ hơn.

Câu hỏi tập trung vào cơ chế bệnh sinh của đau dây thần kinh tọa do hẹp ống sống. Hẹp ống sống làm giảm không gian cho tủy sống và các rễ thần kinh, gây chèn ép trực tiếp lên rễ thần kinh và gây đau.

Câu hỏi về triệu chứng *không điển hình* của đau dây thần kinh tọa, giúp phân biệt với các tình trạng khác. Đau lan xuống chân, tê bì, yếu cơ là các triệu chứng *điển hình*. Đau khớp gối *đơn độc* ít khi là triệu chứng của đau dây thần kinh tọa mà thường gợi ý bệnh lý tại khớp gối.

Nghiệm pháp Lasègue là nghiệm pháp quan trọng trong thăm khám đau dây thần kinh tọa. Nó giúp đánh giá mức độ căng của rễ thần kinh tọa và các rễ thần kinh vùng thắt lưng cùng, qua đó gợi ý tình trạng chèn ép rễ.

MRI (Cộng hưởng từ) là phương pháp chẩn đoán hình ảnh được ưu tiên lựa chọn ban đầu khi nghi ngờ đau dây thần kinh tọa do thoát vị đĩa đệm. MRI cho phép đánh giá tốt mô mềm, bao gồm đĩa đệm, dây chằng, rễ thần kinh và tủy sống, giúp xác định vị trí và mức độ thoát vị.

Điều trị bảo tồn đau dây thần kinh tọa tập trung vào giảm đau và cải thiện chức năng vận động cho bệnh nhân, giúp họ trở lại sinh hoạt bình thường mà không cần phẫu thuật. Phục hồi tổn thương dây thần kinh là mục tiêu dài hạn hơn và thường khó đạt được hoàn toàn bằng điều trị bảo tồn.

Trong giai đoạn đau dây thần kinh tọa cấp tính, nghỉ ngơi hợp lý và chườm lạnh/nóng là các biện pháp không dùng thuốc được khuyến cáo *đầu tiên*. Các biện pháp khác như vật lý trị liệu và xoa bóp thường được áp dụng sau giai đoạn cấp tính hoặc khi đau đã giảm bớt.

Paracetamol (Acetaminophen) và NSAIDs (Thuốc chống viêm không steroid) như ibuprofen thường là lựa chọn *đầu tay* cho đau dây thần kinh tọa mức độ nhẹ đến trung bình. Opioids chỉ được cân nhắc khi đau nặng và không đáp ứng với các thuốc khác do nguy cơ tác dụng phụ và nghiện.

Khi điều trị bảo tồn không hiệu quả, phẫu thuật giải ép dây thần kinh có thể được cân nhắc, đặc biệt trong trường hợp đau kéo dài, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống hoặc có các dấu hiệu thần kinh tiến triển. Các lựa chọn khác như tiêm corticosteroid ngoài màng cứng có thể được thử trước phẫu thuật, nhưng không phải là lựa chọn *tiếp theo* sau thất bại điều trị bảo tồn thông thường.

Chèn ép rễ thần kinh kéo dài và nghiêm trọng có thể dẫn đến tổn thương thần kinh không hồi phục, gây yếu cơ, teo cơ, và rối loạn chức năng ruột và bàng quang. Các biến chứng khác như đau mạn tính và hạn chế vận động là hậu quả có thể xảy ra, nhưng không nghiêm trọng bằng tổn thương thần kinh vĩnh viễn.

Tư thế nằm nghiêng với chân trên gối lên một chiếc gối giúp giữ cho cột sống thẳng hàng và giảm áp lực lên dây thần kinh tọa. Các tư thế khác như nằm sấp hoặc nằm ngửa thẳng chân có thể làm tăng áp lực lên cột sống và dây thần kinh.

Nâng vật nặng và vặn xoắn cột sống là các hoạt động *nên tránh* khi bị đau dây thần kinh tọa cấp tính vì chúng có thể làm tăng áp lực lên cột sống và rễ thần kinh, làm trầm trọng thêm cơn đau. Đi bộ nhẹ nhàng và bơi lội thường được khuyến khích trong giai đoạn phục hồi.

Duy trì tư thế đúng và tăng cường sức mạnh cơ lưng và cơ bụng là biện pháp phòng ngừa quan trọng, giúp ổn định cột sống và giảm nguy cơ chèn ép dây thần kinh. Giảm cân và bỏ thuốc lá là các biện pháp phòng ngừa chung cho sức khỏe, nhưng không tập trung trực tiếp vào tư thế và cơ lưng bằng việc tập thể dục thường xuyên.

Tiêm corticosteroid ngoài màng cứng nhằm mục đích giảm viêm và sưng tấy xung quanh rễ thần kinh bị chèn ép, từ đó giảm đau. Nó không giải quyết nguyên nhân cơ học gây chèn ép (ví dụ: thoát vị đĩa đệm) mà chỉ giảm triệu chứng viêm và đau.

Bài tập 'gập bụng' (core strengthening exercises) là bài tập điển hình giúp tăng cường sức mạnh cơ bụng và cơ lưng, tạo thành 'đai cơ' vững chắc hỗ trợ cột sống, rất quan trọng trong phục hồi chức năng đau dây thần kinh tọa. Các bài tập khác có thể hữu ích cho sức khỏe chung, nhưng 'gập bụng' tập trung trực tiếp vào nhóm cơ cốt lõi.

Yếu cơ rõ rệt, đặc biệt là yếu cơ tiến triển, là dấu hiệu *nguy hiểm* (red flag) trong đau dây thần kinh tọa, gợi ý chèn ép thần kinh nghiêm trọng và có thể cần can thiệp phẫu thuật sớm để tránh tổn thương thần kinh vĩnh viễn. Đau tăng lên, tê bì, và hạn chế vận động là các triệu chứng thường gặp nhưng không phải dấu hiệu nguy hiểm bằng yếu cơ.

Thừa cân, béo phì là yếu tố nguy cơ *có thể thay đổi* thông qua điều chỉnh lối sống (ăn uống, vận động). Tuổi tác, giới tính, và tiền sử gia đình là các yếu tố nguy cơ *không thể thay đổi*.

Lời khuyên *không đúng* là 'Ngồi thẳng lưng tuyệt đối và giữ nguyên tư thế trong thời gian dài'. Tư thế *đúng* là thay đổi tư thế thường xuyên, giữ lưng thẳng, có hỗ trợ thắt lưng, và nghỉ giải lao vận động. Giữ nguyên tư thế trong thời gian dài, dù là tư thế tốt, cũng gây mỏi và tăng áp lực lên cột sống.

Chườm lạnh hoặc chườm nóng là biện pháp giảm đau *tức thời* tại nhà khi cơn đau dây thần kinh tọa cấp tái phát. Các biện pháp khác như tập thể dục, xoa bóp, hoặc dùng thuốc cần thời gian để phát huy tác dụng hoặc không phù hợp trong giai đoạn đau cấp.

Viêm khớp háng có thể gây đau lan xuống đùi và mông, tương tự đau dây thần kinh tọa, và cần được phân biệt. Hẹp ống sống, thoát vị đĩa đệm, và hội chứng cơ hình lê đều là các bệnh lý *liên quan đến thần kinh cột sống* và là nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp gây đau dây thần kinh tọa.

Tiêm Botox (Botulinum toxin) vào cơ hình lê là một phương pháp điều trị hội chứng cơ hình lê, giúp làm giảm co thắt cơ và giải phóng sự chèn ép lên dây thần kinh tọa. Các phương pháp khác như phẫu thuật giải ép dây thần kinh thường ít được sử dụng cho hội chứng cơ hình lê trừ khi các biện pháp bảo tồn thất bại hoàn toàn.

Yoga và Pilates là các loại hình tập thể dục *được khuyến khích* trong giai đoạn phục hồi đau dây thần kinh tọa. Chúng tập trung vào tăng cường sức mạnh cơ cốt lõi, cải thiện sự linh hoạt, và kiểm soát tư thế, phù hợp cho giai đoạn không đau cấp tính. Chạy bộ đường dài và cử tạ nặng có thể gây căng thẳng quá mức cho cột sống và nên tránh.

Thuốc giảm đau thần kinh như gabapentin và pregabalin hoạt động bằng cách điều chỉnh hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh trong hệ thần kinh trung ương, giúp giảm cảm giác đau thần kinh. Chúng không trực tiếp giảm viêm hay giãn cơ mà tác động lên quá trình truyền tín hiệu đau.

TENS (kích thích điện thần kinh qua da) là phương pháp giảm đau không dùng thuốc, hoạt động bằng cách kích thích các sợi thần kinh cảm giác, tạo ra cảm giác dễ chịu và 'đánh lạc hướng' cảm giác đau, đồng thời có thể kích thích giải phóng endorphin tự nhiên của cơ thể. Nó không giải quyết nguyên nhân gốc rễ gây đau dây thần kinh tọa.

Sau phẫu thuật thoát vị đĩa đệm, bệnh nhân cần được hướng dẫn về 'cách nâng vật nặng đúng tư thế' để bảo vệ cột sống và tránh tái phát. Đi bộ nhẹ nhàng và tập vật lý trị liệu là quan trọng, nhưng 'nâng vật nặng đúng tư thế' là đặc biệt quan trọng trong giai đoạn sớm để tránh gây áp lực lên vùng phẫu thuật.

Đau dây thần kinh tọa kèm theo 'mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang' là dấu hiệu *cấp cứu* (cauda equina syndrome), cần đi khám bác sĩ *ngay lập tức*. Các triệu chứng khác như đau dữ dội, tê bì kéo dài, hoặc đau không giảm sau điều trị tại nhà cũng cần đi khám, nhưng 'mất kiểm soát ruột bàng quang' là dấu hiệu khẩn cấp nhất.

Duy trì cân nặng hợp lý và tập thể dục thường xuyên là biện pháp *lâu dài* giúp giảm nguy cơ tái phát đau dây thần kinh tọa. Các biện pháp khác như dùng thuốc giảm đau, chườm nóng/lạnh chỉ mang tính chất giảm triệu chứng *tạm thời* khi đau tái phát.

Vật lý trị liệu và các bài tập nhẹ nhàng là biện pháp điều trị đau dây thần kinh tọa *an toàn và ưu tiên* cho phụ nữ mang thai. Thuốc NSAIDs và opioids có thể có nguy cơ cho thai nhi và thường tránh sử dụng, đặc biệt trong 3 tháng cuối thai kỳ. Xoa bóp bấm huyệt cần thận trọng và có chỉ định của bác sĩ.

Đau dây thần kinh tọa có thể ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của chất lượng cuộc sống, bao gồm 'giảm khả năng tập trung' do đau mạn tính, 'rối loạn giấc ngủ' do đau về đêm, và 'hạn chế tham gia hoạt động xã hội' do đau và hạn chế vận động. 'Tăng cường trí nhớ ngắn hạn' *không phải* là ảnh hưởng của đau dây thần kinh tọa mà ngược lại, đau mạn tính có thể ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức và trí nhớ.