Bài Tập, Đề Thi Trắc Nghiệm Online – Môn Rl Thần Kinh Thực Vật 1 – Đề 02

Hệ thần kinh giao cảm chuẩn bị cơ thể cho phản ứng 'chiến đấu hoặc bỏ chạy' (fight-or-flight). Các đáp án A, B, C đều là các phản ứng giao cảm điển hình. Đáp án D (tăng tiết dịch vị) lại liên quan đến hệ phó giao cảm, hệ thống 'nghỉ ngơi và tiêu hóa'.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức về chất dẫn truyền thần kinh trong hệ thần kinh tự chủ. Acetylcholine là chất dẫn truyền thần kinh được sử dụng ở hạch thần kinh tự chủ (cả giao cảm và phó giao cảm) và ở các sợi hậu hạch phó giao cảm. Norepinephrine chủ yếu là chất dẫn truyền thần kinh hậu hạch giao cảm.

Dây thần kinh số III chứa các sợi phó giao cảm chi phối cơ vòng đồng tử (gây co đồng tử). Tổn thương dây III sẽ ảnh hưởng đến chức năng phó giao cảm này, dẫn đến giãn đồng tử và mất phản xạ ánh sáng. Tuy nhiên, phản xạ đồng tử hướng tâm (cảm nhận ánh sáng) vẫn được dây thần kinh số II (thị giác) đảm bảo.

Phản xạ baroreceptor là cơ chế duy trì huyết áp. Khi huyết áp giảm, phản xạ này sẽ kích hoạt hệ giao cảm và ức chế hệ phó giao cảm để tăng huyết áp. Các đáp án A, B, C đều là các phản ứng thích hợp để nâng huyết áp. Đáp án D (giảm nhịp tim) là tác dụng của hệ phó giao cảm, không phù hợp khi cần nâng huyết áp.

Sau sốc tủy, các phản xạ tủy sống dưới mức tổn thương sẽ hồi phục, nhưng không còn chịu sự kiểm soát từ não bộ. Điều này dẫn đến tình trạng hoạt động quá mức của hệ giao cảm dưới mức tổn thương, gây ra rối loạn phản xạ tự chủ (autonomic dysreflexia), đặc biệt là tăng huyết áp kịch phát khi có kích thích bên dưới mức tổn thương.

Hội chứng Horner là do tổn thương đường dẫn truyền giao cảm đến mắt và vùng mặt. Các triệu chứng điển hình bao gồm sụp mi (ptosis), co đồng tử (miosis), và giảm tiết mồ hôi (anhidrosis) cùng bên. Giãn đồng tử (mydriasis) là tác dụng của hệ giao cảm, nên không phải là triệu chứng của hội chứng Horner.

Thuốc chẹn beta giao cảm ức chế tác dụng của norepinephrine và epinephrine lên các thụ thể beta-adrenergic. Thụ thể beta-1 chủ yếu ở tim, khi bị chẹn sẽ làm giảm nhịp tim và sức co bóp cơ tim, hạ huyết áp. Thụ thể beta-2 ở phế quản, khi bị chẹn có thể gây co thắt phế quản (tác dụng phụ).

Rối loạn thần kinh thực vật do đái tháo đường ảnh hưởng đến nhiều cơ quan. Các đáp án A, B, C đều là các biến chứng thường gặp (hạ huyết áp tư thế đứng, rối loạn cương dương, liệt dạ dày). Tăng tiết mồ hôi (hyperhidrosis) có thể xảy ra, nhưng giảm tiết mồ hôi (anhidrosis) thường gặp hơn do tổn thương sợi thần kinh giao cảm.

Nghiệm pháp Valsalva gồm 4 pha. Pha 2 (duy trì gắng sức) gây tăng áp lực trong lồng ngực, giảm hồi lưu tĩnh mạch về tim, dẫn đến giảm cung lượng tim và huyết áp. Phản xạ baroreceptor sẽ được kích hoạt để tăng nhịp tim bù trừ.

Ngất do phế vị xảy ra do hoạt động quá mức của hệ phó giao cảm (dây thần kinh phế vị) và ức chế hệ giao cảm. Điều này dẫn đến giảm nhịp tim (chậm nhịp tim) và giãn mạch, gây hạ huyết áp và giảm lưu lượng máu não, dẫn đến ngất.

Vùng dưới đồi (hypothalamus) là trung khu thần kinh cao cấp nhất điều khiển hệ thần kinh tự chủ. Nó nhận thông tin từ nhiều nguồn và điều chỉnh hoạt động của hệ giao cảm và phó giao cảm để duy trì cân bằng nội môi, bao gồm điều hòa thân nhiệt, nhịp tim, huyết áp, tiêu hóa, nội tiết, v.v.

Tiêm botulinum toxin A (Botox) là một phương pháp điều trị hyperhidrosis hiệu quả. Botox ngăn chặn giải phóng acetylcholine tại các đầu mút thần kinh giao cảm chi phối tuyến mồ hôi, làm giảm hoạt động tuyến mồ hôi tại vùng tiêm.

Phản xạ dựng lông (nổi da gà) là một phản ứng giao cảm. Các sợi thần kinh giao cảm chi phối cơ dựng lông ở nang lông, gây co cơ này khi trời lạnh hoặc sợ hãi, làm lông dựng lên để giữ ấm hoặc tạo vẻ ngoài đe dọa hơn.

Nghiệm pháp bàn nghiêng là một test quan trọng để chẩn đoán hạ huyết áp tư thế đứng và ngất do thần kinh tim (vasovagal syncope). Bằng cách thay đổi tư thế từ nằm sang đứng trên bàn nghiêng, nghiệm pháp này đánh giá khả năng điều chỉnh huyết áp và nhịp tim của hệ thần kinh tự chủ khi thay đổi tư thế.

Thụ thể alpha-1 adrenergic có nhiều ở mạch máu. Khi chất chủ vận alpha-1 được sử dụng, nó kích thích thụ thể này, gây co mạch máu, đặc biệt là ở da, niêm mạc và tạng, dẫn đến tăng huyết áp.

Khi đường huyết giảm thấp, hệ giao cảm được kích hoạt để đối phó với tình trạng nguy hiểm này. Hệ giao cảm kích thích gan tăng phân giải glycogen thành glucose (glycogenolysis) và tăng tân tạo glucose (gluconeogenesis), đồng thời giải phóng epinephrine từ tuyến thượng thận, cũng có tác dụng tương tự, giúp nâng đường huyết.

Thuốc kháng cholinergic ức chế tác dụng của acetylcholine tại các thụ thể muscarinic, chủ yếu là thụ thể phó giao cảm. Do đó, chúng gây ra các tác dụng ngược lại với hoạt động phó giao cảm. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm khô miệng (giảm tiết nước bọt), táo bón (giảm nhu động ruột), bí tiểu (giảm co bóp bàng quang) và nhìn mờ (giãn đồng tử, liệt điều tiết).

Hệ thần kinh giao cảm đóng vai trò quan trọng trong điều nhiệt bằng cách điều chỉnh tiết mồ hôi và lưu lượng máu da. Rối loạn chức năng giao cảm có thể làm giảm khả năng tiết mồ hôi và giãn mạch da khi trời nóng, dẫn đến giảm khả năng thải nhiệt và tăng nguy cơ say nắng (heatstroke), một tình trạng cấp cứu nguy hiểm.

Dây thần kinh phế vị chi phối phần lớn các cơ quan nội tạng ở ngực và bụng, bao gồm tim, phổi, dạ dày, ruột, gan, tụy, thận, v.v. Nó không chi phối các tuyến mồ hôi, vốn chủ yếu do hệ giao cảm kiểm soát.

Hội chứng Riley-Day ảnh hưởng đến nhiều chức năng tự chủ, bao gồm cảm giác đau và nhiệt độ, chức năng tiêu hóa, tim mạch, hô hấp, v.v. Tăng huyết áp (hypertension) thường không phải là triệu chứng chính, ngược lại, hạ huyết áp tư thế đứng (orthostatic hypotension) thường gặp hơn.

Hệ phó giao cảm kích thích co cơ trơn bàng quang (cơ detrusor) thông qua thụ thể muscarinic, gây tiểu tiện. Hệ giao cảm kích thích giãn cơ bàng quang và co cơ vòng trong niệu đạo thông qua thụ thể beta-adrenergic, giúp giữ nước tiểu.

Uống đủ nước và tăng lượng muối ăn vào là biện pháp không dùng thuốc quan trọng trong điều trị hạ huyết áp tư thế đứng. Tăng thể tích tuần hoàn giúp duy trì huyết áp khi đứng lên. Mang tất áp lực cũng giúp giảm dồn máu xuống chân.

Ngất do thần kinh (neurocardiogenic syncope) thường bị kích hoạt bởi các yếu tố tâm lý (căng thẳng, sợ hãi, đau đớn) hoặc tư thế đứng lâu. Tập thể dục gắng sức thường làm tăng hoạt động giao cảm và ít gây ngất do thần kinh, ngược lại, ngất do gắng sức có thể gợi ý các bệnh lý tim mạch khác.

Xét nghiệm đáp ứng da giao cảm (SSR) đo sự thay đổi điện thế da (mồ hôi) khi có kích thích. Phản ứng này phản ánh hoạt động của các sợi thần kinh giao cảm chi phối tuyến mồ hôi. Kích thích có thể là hít sâu, kích thích đau, hoặc tiếng ồn.

Thụ thể muscarinic là thụ thể chính của hệ phó giao cảm trên đường tiêu hóa. Chất đối kháng muscarinic (kháng cholinergic) sẽ ức chế hoạt động phó giao cảm, làm giảm nhu động ruột và giảm tiết dịch tiêu hóa, có thể gây táo bón và khô miệng.

Bệnh Parkinson chủ yếu ảnh hưởng đến hệ vận động, nhưng cũng có thể gây rối loạn thần kinh thực vật. Các rối loạn thường gặp bao gồm táo bón, hạ huyết áp tư thế đứng, rối loạn tiểu tiện và rối loạn chức năng tình dục. Tăng tiết mồ hôi (hyperhidrosis) ít phổ biến hơn, ngược lại, giảm tiết mồ hôi có thể xảy ra.

Hệ giao cảm làm tăng nhịp tim và lực co bóp cơ tim thông qua thụ thể beta-1 adrenergic, giúp tăng cung lượng tim khi cần thiết (stress, gắng sức). Hệ phó giao cảm làm giảm nhịp tim và ít ảnh hưởng đến lực co bóp, giúp tiết kiệm năng lượng khi nghỉ ngơi.

Khi trời nóng, hệ giao cảm được kích hoạt để hạ nhiệt cơ thể. Nó gây giãn mạch máu da, tăng lưu lượng máu đến da để tăng tỏa nhiệt ra môi trường. Đồng thời, nó kích thích tuyến mồ hôi tăng tiết mồ hôi, mồ hôi bay hơi giúp làm mát cơ thể.

Phản xạ ánh sáng đồng tử là một cung phản xạ phó giao cảm. Ánh sáng chiếu vào võng mạc -> dây thần kinh thị giác (dây II) -> trung não (nhân Edinger-Westphal) -> dây thần kinh vận nhãn chung (dây III) -> hạch mi -> dây thần kinh mi ngắn -> cơ vòng đồng tử -> co đồng tử.

Dây thần kinh chậu hông chứa các sợi phó giao cảm chi phối bàng quang, ruột già và cơ quan sinh dục. Kích thích dây thần kinh này sẽ làm tăng co cơ bàng quang (gây tiểu tiện), tăng nhu động ruột (gây đại tiện) và có thể gây cương dương ở nam giới.