Bài Tập, Đề Thi Trắc Nghiệm Online – Môn Sinh Lý Máu – Đề 10

Máu có nhiều chức năng quan trọng, bao gồm vận chuyển oxy, chất dinh dưỡng, hormone và chất thải; điều hòa nhiệt độ cơ thể; và bảo vệ cơ thể thông qua các tế bào miễn dịch và cơ chế đông máu. 'Chống đỡ' không phải là một chức năng sinh lý trực tiếp của máu; chức năng chống đỡ cơ thể thuộc về hệ xương.

Hematocrit đo tỷ lệ phần trăm thể tích máu được tạo thành từ hồng cầu. Giá trị 45% hematocrit có nghĩa là 45% thể tích máu là hồng cầu, và phần còn lại (chủ yếu) là huyết tương và các thành phần hữu hình khác.

Testosterone làm tăng sản xuất EPO, hormone kích thích tủy xương sản xuất hồng cầu. Nam giới thường có nồng độ testosterone cao hơn nữ giới, dẫn đến số lượng hồng cầu và nồng độ hemoglobin trung bình cao hơn.

Hemoglobin chứa 4 nhóm heme, mỗi nhóm chứa một ion sắt (Fe2+) có khả năng liên kết với một phân tử oxy (O2). Do đó, mỗi phân tử hemoglobin có thể vận chuyển tối đa 4 phân tử oxy.

Đồ thị phân ly oxy-hemoglobin bị dịch chuyển sang phải (giảm ái lực) bởi các yếu tố như tăng nhiệt độ, giảm pH (tăng nồng độ H+), tăng phân áp CO2 (PCO2), và tăng nồng độ 2,3-DPG. Giảm pH (môi trường acid hơn) làm giảm ái lực, tạo điều kiện giải phóng oxy ở các mô hoạt động mạnh.

Nồng độ 2,3-DPG trong hồng cầu tăng lên để đáp ứng với tình trạng thiếu oxy mô (ví dụ: ở độ cao, thiếu máu). 2,3-DPG làm giảm ái lực của hemoglobin với oxy, giúp giải phóng oxy dễ dàng hơn đến các mô đang thiếu oxy.

Khoảng 70% CO2 được vận chuyển dưới dạng bicarbonate (HCO3-) trong huyết tương. Quá trình này diễn ra chủ yếu trong hồng cầu nhờ enzyme carbonic anhydrase, sau đó HCO3- được vận chuyển ra huyết tương để về phổi.

Ở người trưởng thành, tủy xương đỏ là cơ quan tạo máu chính. Tủy xương đỏ nằm chủ yếu ở các xương dẹt (như xương ức, xương sườn, xương chậu, đốt sống) và đầu xương dài.

Thận là cơ quan chính sản xuất erythropoietin (EPO). Khi nồng độ oxy trong máu giảm (ví dụ, do thiếu máu, sống ở độ cao), thận sẽ tăng sản xuất EPO để kích thích tủy xương tạo thêm hồng cầu.

Vitamin B12 (cobalamin) và folate (vitamin B9) rất cần thiết cho quá trình tổng hợp DNA. Thiếu hụt các vitamin này dẫn đến rối loạn tổng hợp DNA, ảnh hưởng đến sự trưởng thành và phân chia tế bào, đặc biệt là các tế bào máu, gây ra thiếu máu hồng cầu to.

Thận là cơ quan sản xuất EPO. Suy thận làm giảm sản xuất EPO, dẫn đến giảm kích thích tủy xương sản xuất hồng cầu, gây ra thiếu máu.

CO có ái lực với hemoglobin cao hơn oxy khoảng 200-250 lần. Khi CO gắn vào hemoglobin, nó tạo thành carboxyhemoglobin (HbCO), làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu và làm dịch chuyển đường cong phân ly oxy-hemoglobin sang trái, cản trở giải phóng oxy đến các mô.

Nhóm máu ABO được xác định bởi các kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu và kháng thể trong huyết tương. Người nhóm máu B có kháng nguyên B trên hồng cầu và kháng thể anti-A trong huyết tương.

Nhóm máu O không có kháng nguyên A và B trên hồng cầu, do đó hồng cầu nhóm O không bị kháng thể anti-A hoặc anti-B trong huyết tương của người nhận tấn công. Vì lý do này, nhóm máu O được coi là nhóm máu cho vạn năng.

Người nhóm máu O có cả kháng thể anti-A và anti-B trong huyết tương. Nếu truyền máu có kháng nguyên A hoặc B (nhóm máu A, B, hoặc AB) cho người nhóm máu O, kháng thể trong huyết tương người nhận sẽ tấn công hồng cầu người cho, gây phản ứng truyền máu nghiêm trọng, thậm chí tử vong.

Người Rh- không có kháng nguyên Rh trên hồng cầu và không có kháng thể anti-Rh tự nhiên. Tuy nhiên, nếu người Rh- tiếp xúc với máu Rh+ (ví dụ, qua truyền máu hoặc mang thai con Rh+), hệ miễn dịch sẽ nhận diện kháng nguyên Rh là lạ và sản xuất kháng thể anti-Rh. Phản ứng này thường xảy ra sau lần tiếp xúc đầu tiên.

Bệnh tan máu sơ sinh do bất đồng nhóm máu Rh xảy ra khi mẹ Rh- mang thai con Rh+. Trong lần mang thai đầu tiên, nếu có sự trộn lẫn máu mẹ và con (thường xảy ra khi sinh), mẹ Rh- sẽ sinh kháng thể anti-Rh. Trong lần mang thai thứ hai với con Rh+, kháng thể anti-Rh của mẹ (IgG) có thể qua nhau thai tấn công hồng cầu của thai nhi, gây tan máu.

Bạch cầu trung tính (neutrophils) chiếm tỷ lệ cao nhất (khoảng 50-70%) trong tổng số bạch cầu. Chúng là bạch cầu hạt đầu tiên đến ổ viêm trong phản ứng viêm cấp tính và có vai trò chính trong thực bào và tiêu diệt vi khuẩn.

Bạch cầu ái toan (eosinophils) tăng số lượng trong các phản ứng dị ứng và nhiễm ký sinh trùng. Chúng giải phóng các chất độc hại để tiêu diệt ký sinh trùng và cũng tham gia vào điều hòa phản ứng dị ứng.

Các tế bào thực bào chính trong máu và mô bao gồm bạch cầu trung tính, mono bào (khi ra khỏi máu trở thành đại thực bào), và đại thực bào mô. Lympho bào (bao gồm lympho B và lympho T) chủ yếu tham gia vào đáp ứng miễn dịch đặc hiệu, không có chức năng thực bào.

Lympho bào B (B cells) chịu trách nhiệm cho miễn dịch dịch thể. Khi được kích hoạt bởi kháng nguyên, lympho B biệt hóa thành tương bào, sản xuất và tiết ra kháng thể vào máu và dịch bạch huyết. Các kháng thể này gắn đặc hiệu với kháng nguyên, giúp vô hiệu hóa và loại bỏ chúng.

Lympho bào T độc (Cytotoxic T cells hay CD8+ T cells) chịu trách nhiệm cho miễn dịch tế bào. Chúng nhận diện và tiêu diệt trực tiếp các tế bào bị nhiễm virus, tế bào ung thư, hoặc tế bào ghép чужородные thông qua cơ chế gây độc tế bào.

Tế bào T hỗ trợ (Helper T cells hay CD4+ T cells) đóng vai trò trung tâm trong điều phối đáp ứng miễn dịch. Chúng không trực tiếp tiêu diệt tế bào nhiễm bệnh hay sản xuất kháng thể, mà tiết ra cytokine để kích hoạt và điều hòa hoạt động của các tế bào miễn dịch khác như lympho B, lympho T độc và đại thực bào, giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch.

Tiểu cầu không phải là tế bào nguyên vẹn mà là các mảnh tế bào chất nhỏ, không nhân, được sinh ra từ tế bào khổng lồ trong tủy xương gọi là megakaryocyte. Megakaryocyte vỡ ra thành hàng ngàn tiểu cầu.

Khi mạch máu bị tổn thương, phản ứng đầu tiên là co mạch (vasoconstriction). Co mạch giúp giảm lưu lượng máu đến vùng tổn thương, hạn chế mất máu ban đầu. Phản xạ co mạch là kết quả của phản ứng thần kinh và sự giải phóng các chất co mạch từ tế bào nội mô và tiểu cầu.

Yếu tố von Willebrand (vWF) là một glycoprotein được sản xuất bởi tế bào nội mô và megakaryocyte. vWF đóng vai trò quan trọng trong sự kết dính của tiểu cầu vào vị trí tổn thương thành mạch (nội mô mạch máu bị lộ lớp collagen dưới nội mô) và là cầu nối giữa tiểu cầu và collagen, khởi đầu quá trình hình thành nút chặn tiểu cầu.

Con đường đông máu nội sinh bắt đầu khi yếu tố XII (Hageman factor) tiếp xúc với bề mặt tích điện âm, chẳng hạn như collagen bị lộ ra khi mạch máu bị tổn thương, hoặc bề mặt thủy tinh trong ống nghiệm. Sự tiếp xúc này hoạt hóa yếu tố XII, khởi động chuỗi phản ứng đông máu nội sinh.

Vitamin K là vitamin tan trong dầu, cần thiết cho quá trình carboxyl hóa các yếu tố đông máu II (prothrombin), VII, IX, và X trong gan. Quá trình carboxyl hóa này giúp các yếu tố đông máu liên kết được với ion canxi, cần thiết cho hoạt động đông máu.

Heparin là một glycosaminoglycan, là chất chống đông máu tự nhiên được sản xuất bởi tế bào mast và tế bào nội mô mạch máu. Heparin hoạt hóa antithrombin, một chất ức chế protease serin, giúp ức chế thrombin và các yếu tố đông máu khác, ngăn ngừa đông máu quá mức.

Tiêu sợi huyết (fibrinolysis) là quá trình sinh lý phân hủy cục máu đông fibrin sau khi quá trình cầm máu đã hoàn thành và vết thương đã lành. Plasmin là enzyme chính thực hiện quá trình này, giúp duy trì sự thông suốt của mạch máu và ngăn ngừa tắc nghẽn mạch máu do cục máu đông.