Bài Tập, Đề Thi Trắc Nghiệm Online – Môn Viêm Phế Quản Phổi – Đề 06

Câu hỏi mô tả một trường hợp điển hình của viêm tiểu phế quản ở trẻ nhỏ, thường do virus. Trong độ tuổi này, RSV là nguyên nhân phổ biến nhất. Vi khuẩn và Mycoplasma ít gặp hơn ở lứa tuổi này và thường có biểu hiện lâm sàng khác biệt. Liên cầu nhóm B thường gây bệnh ở trẻ sơ sinh non tháng hoặc trong giai đoạn sơ sinh sớm.

Bệnh cảnh lâm sàng gợi ý viêm phổi thùy cấp tính ở trẻ lớn, với khởi phát đột ngột, sốt cao, đau ngực kiểu màng phổi, hội chứng đông đặc và tăng bạch cầu đa nhân trung tính. Phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae) là căn nguyên vi khuẩn điển hình gây viêm phổi thùy ở lứa tuổi này.

Trẻ có tiền sử hen phế quản, khi bị viêm phế quản phổi có thể có tình trạng co thắt phế quản nặng lên, đặc biệt khi có nhiễm trùng virus. Sử dụng thuốc giãn phế quản tác dụng ngắn (như salbutamol) là biện pháp ưu tiên để giải quyết tình trạng co thắt và cải thiện thông khí.

Viêm phổi do Mycoplasma thường biểu hiện tổn thương mô kẽ hoặc viêm phổi không điển hình, có thể lan tỏa hoặc khu trú ở một thùy. Hình ảnh đông đặc thùy phổi điển hình ít gặp trong viêm phổi do Mycoplasma mà thường gặp trong viêm phổi do phế cầu hoặc các vi khuẩn khác.

Các dấu hiệu suy hô hấp nặng như thở nhanh, rút lõm lồng ngực nặng, tím tái, li bì, bỏ bú là những dấu hiệu nguy hiểm cần đưa trẻ đến bệnh viện cấp cứu để được đánh giá và can thiệp kịp thời.

Trong viêm tiểu phế quản do virus (thường gặp ở trẻ nhỏ), viêm và phù nề niêm mạc đường hô hấp nhỏ, tăng tiết dịch nhầy gây tắc nghẽn lòng tiểu phế quản, dẫn đến giảm thông khí, ứ khí phế nang và rối loạn trao đổi khí.

Trong viêm phế quản phổi thông thường, đặc biệt ở trẻ nhỏ, chẩn đoán căn nguyên thường dựa vào lâm sàng và dịch tễ. Xét nghiệm công thức máu, CRP có thể giúp phân biệt viêm phổi do vi khuẩn và virus, nhưng không đặc hiệu. Cấy máu và cấy dịch phế quản thường ít khi được thực hiện và ít có giá trị trong viêm phổi cộng đồng không biến chứng. Phản ứng Mantoux (TST) dùng để chẩn đoán nhiễm lao tiềm ẩn hoặc lao hoạt tính, không liên quan đến viêm phế quản phổi cấp tính do các tác nhân thông thường.

Điều trị hỗ trợ là nền tảng trong điều trị viêm phế quản phổi, đặc biệt là viêm phổi do virus. Đảm bảo thông thoáng đường thở, cung cấp oxy khi cần thiết và duy trì đủ nước là các biện pháp thiết yếu để cải thiện tình trạng hô hấp và toàn trạng của trẻ.

Amoxicillin là kháng sinh nhóm penicillin, có phổ kháng khuẩn tốt trên phế cầu khuẩn và thường được lựa chọn đầu tay trong điều trị viêm phổi cộng đồng mức độ nhẹ và trung bình ở trẻ em ngoại trú, đặc biệt khi nghi ngờ căn nguyên phế cầu.

Trẻ sinh non có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, phổi kém phát triển và dễ bị tổn thương hơn, do đó có nguy cơ cao mắc viêm phổi nặng và biến chứng.

Bệnh cảnh kéo dài, triệu chứng nhẹ, X-quang phổi mô kẽ và bạch cầu bình thường gợi ý viêm phổi không điển hình, thường do Mycoplasma hoặc Chlamydia. Phế cầu khuẩn thường gây viêm phổi cấp tính, rầm rộ hơn.

Nhiễm khuẩn huyết là biến chứng nặng, ngoài phổi, có thể xảy ra khi vi khuẩn từ ổ viêm phổi xâm nhập vào máu, gây nhiễm trùng toàn thân. Các biến chứng còn lại thường khu trú ở phổi hoặc đường hô hấp.

Palivizumab là kháng thể đơn dòng kháng RSV, được sử dụng để dự phòng RSV ở trẻ có nguy cơ cao như trẻ sinh non, trẻ mắc bệnh tim phổi mạn tính. Vắc xin cúm và phế cầu khuẩn không có tác dụng phòng ngừa RSV.

Viêm tiểu phế quản do RSV chủ yếu điều trị hỗ trợ. Kháng sinh không có tác dụng với virus và không được khuyến cáo sử dụng thường quy trong viêm tiểu phế quản do virus trừ khi có bằng chứng bội nhiễm vi khuẩn.

Viêm phổi do vi khuẩn thường có khởi phát cấp tính, sốt cao, dấu hiệu nhiễm trùng rõ ràng, bạch cầu đa nhân trung tính tăng cao và đáp ứng tốt với kháng sinh. Khởi phát từ từ, sốt nhẹ và bạch cầu lympho chiếm ưu thế thường gặp trong viêm phổi do virus hoặc Mycoplasma.

Siêu âm màng phổi là phương pháp nhanh chóng, không xâm lấn, có độ nhạy và độ đặc hiệu cao trong phát hiện và đánh giá tràn dịch màng phổi ở trẻ em. X-quang phổi có thể gợi ý nhưng độ nhạy thấp hơn, đặc biệt với lượng dịch ít. CT scan ngực có độ phân giải cao nhưng cần thiết trong mọi trường hợp và có nhiễm xạ. Chọc dò màng phổi là thủ thuật xâm lấn, thường dùng để chẩn đoán xác định và điều trị, không phải là phương pháp chẩn đoán ban đầu.

Thở rên là dấu hiệu suy hô hấp nặng ở trẻ nhỏ, thể hiện sự cố gắng của trẻ để duy trì thông khí và oxy hóa máu. Các dấu hiệu khác như ho, sốt, ran phổi không đặc hiệu cho mức độ nặng của suy hô hấp.

Sốt cao đơn thuần không phải là chỉ định nhập viện trong viêm tiểu phế quản do RSV nếu trẻ không có các dấu hiệu suy hô hấp khác, bú tốt và tỉnh táo. Các dấu hiệu còn lại như trẻ dưới 3 tháng tuổi, SpO2 < 92%, bú kém đều là chỉ định nhập viện vì nguy cơ tiến triển nặng cao.

Macrolid (như azithromycin, erythromycin) là nhóm kháng sinh được lựa chọn hàng đầu trong điều trị viêm phổi do Mycoplasma pneumoniae vì Mycoplasma không có vách tế bào nên không nhạy cảm với penicillin và cephalosporin.

Vệ sinh tay thường xuyên là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả nhất để ngăn ngừa lây lan các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, bao gồm cả viêm phế quản phổi do virus. Che miệng khi ho, đeo khẩu trang và tránh tiếp xúc gần cũng góp phần giảm lây lan nhưng vệ sinh tay là quan trọng nhất.

SpO2 (độ bão hòa oxy mao mạch) là chỉ số khách quan, liên tục và dễ theo dõi để đánh giá hiệu quả của liệu pháp oxy. Mục tiêu là duy trì SpO2 ở mức chấp nhận được (thường > 92-94%). Nhịp thở, màu sắc da và ran phổi là các dấu hiệu lâm sàng cần theo dõi nhưng SpO2 là chỉ số trực tiếp nhất phản ánh oxy hóa máu.

Cấy máu và cấy dịch phế quản (nếu có đờm) là các xét nghiệm giúp xác định căn nguyên vi khuẩn và kháng sinh đồ, từ đó giúp lựa chọn kháng sinh phù hợp. CRP và bạch cầu chỉ giúp phân biệt viêm do vi khuẩn hay virus, không định danh được vi khuẩn.

Trẻ dị ứng sữa bò cần được sử dụng sữa công thức thủy phân hoàn toàn hoặc sữa amino acid để tránh các triệu chứng dị ứng. Sữa mẹ vẫn là lựa chọn tốt nhất nếu mẹ không dùng sữa bò và các sản phẩm từ sữa. Sữa đậu nành không được khuyến cáo cho trẻ dị ứng sữa bò vì có thể gây dị ứng chéo. Sữa nguyên kem không phù hợp với trẻ dị ứng sữa bò.

Hút dịch đường hô hấp giúp loại bỏ dịch nhầy, đờm dãi gây tắc nghẽn đường thở, từ đó cải thiện thông khí và giảm khó thở. Thuốc kháng viêm steroid có thể giúp giảm viêm nhưng không phải biện pháp trực tiếp làm thông thoáng đường thở. Thuốc hạ sốt và kháng sinh không có tác dụng trực tiếp lên tắc nghẽn đường thở.

Khi trẻ không đáp ứng với kháng sinh ban đầu sau 3 ngày, cần đánh giá lại chẩn đoán và xem xét các nguyên nhân khác gây sốt kéo dài hoặc kháng kháng sinh. Thay đổi kháng sinh sang phổ rộng hơn hoặc kháng sinh khác nhóm có thể cần thiết nếu nghi ngờ kháng thuốc hoặc tác nhân gây bệnh không nhạy cảm với kháng sinh ban đầu.

Khi trẻ bị viêm phổi, việc giữ ấm là quan trọng, nhưng không nên ủ ấm quá mức vì có thể gây khó chịu và tăng thân nhiệt. Cần mặc quần áo thoáng mát, thấm mồ hôi, tránh gió lùa. Các hướng dẫn còn lại đều đúng và quan trọng trong chăm sóc trẻ viêm phổi tại nhà.

Vắc xin cúm và vắc xin phế cầu khuẩn giúp phòng ngừa các bệnh hô hấp do virus cúm và phế cầu khuẩn, là những tác nhân gây viêm phổi quan trọng. Trẻ có yếu tố nguy cơ cao như sinh non và bệnh phổi mạn tính đặc biệt được khuyến cáo tiêm các vắc xin này để giảm nguy cơ mắc bệnh nặng.

Đau ngực kiểu màng phổi (đau tăng lên khi ho, hít sâu) và hội chứng ba giảm (rung thanh giảm, gõ đục, rì rào phế nang giảm) là những dấu hiệu gợi ý tràn dịch màng phổi hoặc tràn mủ màng phổi. Sốt cao, ho nhiều và thở nhanh là các triệu chứng chung của viêm phổi, không đặc hiệu cho tràn mủ màng phổi.

Ho và khò khè sau viêm phổi do virus có thể kéo dài vài tuần do đường thở còn nhạy cảm và tăng tiết dịch. Điều trị triệu chứng (nước muối sinh lý, thuốc giảm ho thảo dược) và theo dõi tại nhà là phù hợp nếu trẻ không có dấu hiệu suy hô hấp hoặc biến chứng. Kháng sinh không có vai trò trong viêm phổi do virus kéo dài không biến chứng.

Thuốc long đờm và tiêu nhầy không được khuyến cáo sử dụng thường quy trong viêm phế quản phổi ở trẻ em vì không có bằng chứng rõ ràng về hiệu quả và có thể gây tác dụng phụ. Các biện pháp còn lại như oxy liệu pháp, kháng sinh (khi có chỉ định) và dinh dưỡng hợp lý đều là các biện pháp điều trị quan trọng.